Sinagoga

La sinagoga ye'l conceyu de fieles xudíos y el llugar de cultu y d'estudios de la más vieya de les relixones monoteístes. El términu remanez del llatín sinagōga, y éste del griegu sÿnagōgē, del vierbu sÿnágein (‘axuntar, conceyar’). N'hebréu llámase Bet haKenéset (בית הכנסת) o ‘llugar d'axuntamientu’.

La sinagoga ye una institución mui vieya nel xudaísmu. Magar esiesten pocos datos acerca del aniciu de les primeres sinagogues, cuídase seique remontense a la antigua Babilonia del sieglu VI e.C., poco depués de que los xudíos foren deportaos por Nabucodonosor II tres la so conquista de Xerusalén nel añu 587 e.C. y la destrucción del Templu. Na Babilonia, los hebreos xuntáben nes sinagogues pa orar y estudiar les sos sagraes escritures.

El númberu de sinagogues medró al establecese la llectura público de la Torah. Al ser destruío polos romanos nel añu 70, Xerusalén tenía llantao unes 400 sinagogues.

Estes cases p'asamblea nun yeren edificios especialmente construíos pal cultu; un simple llocal valía pa llugar d'axuntamientu, pero tamién existíen grandes edificios pa esti fin.

Estes sinagogues antigües taben alministraes por un notable o un conseyu de trés notables. La esplicación del testu sagrao reservábase a un rabín o dalgún fiel curiosu pal conocimientu de la llei mosaica (la que fora transmitida por Moisés).

Xeneralmente les sinagogues tán orientaes hacia Xerusalén. Al fondo hállase un armariu o tabernáculu, l'arca sagrada (hejal en sefardín o arón haKódesh n'askenazí), que contién los rollos de la llei (Torah).

Ante el tabernáculu hai una llamparina na qu'ambura una llama constante en memoria de la lluz perpetuo (ner tamid) que brillaba nel Templu de Xerusalén. Un candil, polo xeneral de siete llámpares en llinia, evoca el céllebre candelabru (mĕnorah) del Templu. Una mesa de pupitre, colocada sobre una plataforma (tebá en sefardín, bimá n'asquenazí), fai avíu d'altar; sobre ella lleese la Toráh. Nes sinagogues sefardines ellí ye ú se para l'oficiante. Nes sinagogues askenazines, l'oficiante parase nun atril en frente l'arca o a un llau d'ella que se noma "amud".